Terug

Waardecreatie als spil in je jaarverslag

17-08-2022

Jaarverslagen maken is seizoensarbeid. In dat seizoen kan er in de wereld om ons heen van alles gebeuren. Denk aan de coronacrisis. De uitbraak van de Oekraïne-oorlog. Voor veel organisaties levert dat extra werk voor hun jaarverslag op. Toch nog even de tone-of-voice aanscherpen. Verwachtingen voor het volgende jaar managen. Of wat aangekondigde plannen schrappen. De basis verandert echter nooit: het beschrijven van de waarde van organisaties voor de wereld om hen heen.

Waardecreatie

Veel organisaties maken tegenwoordig een ‘geïntegreerd’ jaarverslag. Dat wil zeggen dat er meer in te lezen valt dan financiële kerncijfers. Er staat vaak ook strategische informatie in, of allerlei niet-financiële resultaten. Uit al die resultaten en informatie blijkt hoe de organisatie maatschappelijke waarde creëert. Bijvoorbeeld voor klanten, in de vorm van producten en diensten. Maar ook voor medewerkers – opleiding, inkomen – of de omgeving (duurzaamheid!) kan een organisatie op verschillende manieren waardevol zijn. Met een ‘waardecreatiemodel’ maak je dat maximaal inzichtelijk.

Euh … waarde-wattuh?

Het waardecreatiemodel laat overzichtelijk zien hoe het proces van waardecreatie voor een organisatie verloopt. We tonen daarbij een deel van het – in 2019 vernieuwde – model van energienetbeheerder Alliander.

De ‘Input’ fase is de eerste kolom. Die beschrijft met welke ‘grondstoffen’ een organisatie werkt: wat is er nodig om het bedrijf te laten draaien?
De ‘Throughput’ fase laat zien wat een organisatie met deze input doet. Het beschrijft bijvoorbeeld de missie, visie, strategie en risico’s.
De ‘Output’ fase beschrijft wat de resultaten zijn, zowel positief als negatief. Bijvoorbeeld mooie producten of diensten, maar ook CO2-uitstoot.
De ‘Outcome’ fase beschrijft de uiteindelijke impact van deze resultaten: de waarde die wordt gecreëerd.

In de praktijk blijkt dat elke organisatie een eigen draai geeft aan het waardecreatiemodel. Niet alleen in ‘look and feel’, maar ook inhoudelijk. Sommige maken bijvoorbeeld in een extra kolom een link met de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Maar de basis van het model is vrijwel altijd hetzelfde.

Kapstok van het jaarverslag

We merkten dat steeds meer organisaties niet alleen een waardecreatiemodel maken, omdat het zo hoort. Ze gebruiken het ook om de structuur van het verslag in te richten en hun verhaal over het jaar in logische stappen op te bouwen. Eerder maakten we die slag in content onder meer voor NS, Alliander en Jaarbeurs. We pakken het model van Alliander er nog eens bij. Nu met een deel van de inhoudsopgave van het jaarverslag ernaast. Grofweg valt dan het volgende te zien:

Uit bovenstaande weergave kun je afleiden dat de kolommen input en output niet nadrukkelijk beschreven staan in het verslag. Voor input is dat correct. De output wordt echter beschreven als onderdeel van de blauwe hoofdstukken. Zo is bijvoorbeeld het resultaat ‘ontwikkeling van medewerkers’ beschreven in het hoofdstuk dat gaat over de waarde van Alliander als werkgever. De onderdelen in de inhoudsopgave die nu niet zijn omlijnd, komen in het hier niet weergegeven deel van het waardecreatiemodel aan bod.

Design van het waardecreatiemodel

Wie op zoek gaat naar voorbeelden van waardecreatiemodellen, zal ontdekken dat ze vaak gebaseerd zijn op het basismodel van de IIRC. Dat neemt echter niet weg dat je met een creatieve blik hieraan een eigen – unieke en bedrijfsspecifieke - draai kunt geven. Je hoeft net per se uit te gaan van een soort metro-plattegrond. Inspiratie is ook buiten de gebaande paden te vinden. Dus terug naar de basis: hoe laat je een routing zien die spreekt tot de verbeelding en je verhaal tot leven wekt?

De eerste afbeelding hieronder (een bekend beeld van Escher) is de inspiratiebron: verschillende perspectieven, een circulaire/herhalende route, een vorm waarin je een route kan laten zien. De tweede, derde en vierde zijn schetsen/uitwerkingen van het concept dat op afbeelding 1 is gebaseerd.

Kortom, 5 voordelen van een waardecreatiemodel

Bezoekers en lezers van je verslag krijgen in één oogopslag inzicht in de essentie van je organisatie.
Een waardecreatiemodel is een goede kapstok voor een verslag dat logisch in elkaar steekt.
Een waardecreatiemodel is gemakkelijk interactief te maken, voor nog meer navigatiegemak in een pdf of online.
Een waardecreatiemodel is prima te gebruiken in andere middelen, zoals presentaties.
Je kunt een waardecreatie zo creatief invullen als je zelf wilt.